Thiết kế cho mọi người

Đã bao giờ bạn cảm thấy ức chế khi cố gắng mở những thứ được đóng gói kiểu này chưa?

Khi gặp những trường hợp thế này, bạn thường sẽ phải tìm thêm một dụng cụ khác như dao, kéo để cắt chúng ra. Khi bạn không có những dụng cụ kia kề bên nhưng cần phải mở gói sản phẩm kia gấp, bạn lại phải dùng lực tác động thật mạnh vào phần vỏ bảo vệ, có thể là xé ra, có thể là bóp nát để phần vỏ rời ra.

Thật đáng tiếc, không phải tất cả mọi người đều có thể làm được điều này.

Khi chúng ta thiết kế sản phẩm, đôi khi chúng ta thường làm nhanh để tiết kiệm chi phí nghiên cứu và thuận tiện cho việc sản xuất. Cũng có thể trong khi thiết kế, chúng ta tìm cách làm một thiết kế phù hợp với đại đa số người dùng. Chính những điều này vô tình ngăn cản những người khuyết tật, thành phần chiếm số lượng không nhiều trong xã hội tiếp cận với các sản phẩm đó. Thế nên những thiết kế đặc biệt hơn đã được ra đời nhằm bù đắp lại cho những người không được may mắn.

Chơi game vui thật, cầm trên tay chiếc điều khiển cũng thích lắm. Nhưng với những người khuyết tật, chẳng hạn như mất bàn tay, bại não,… thì việc chơi game với họ là bất khả thi. Khả năng vận động của họ rất hạn chế, nên họ rất khó sử dụng điều khiển bình thường như bao người khác. Thế làm sao để họ có thể chơi giống như bao người khác?

Đây là Xbox Adaptive Controller, sinh ra để giúp những người khuyết tật có thể dễ dàng chơi game. Trên điều khiển này có hai nút A và B lớn và rất nhạy, có thể dùng chân, cùi trỏ hay ngón tay chạm nhẹ để kích hoạt. Ngoài ra trên điều khiển còn có D-pad, phím View, phím Menu, phím Xbox và một phím dùng để chỉnh giữa 3 cấu hình khác nhau của điều khiển. Đây là các phím bấm quen thuộc, xuất hiện trên các điều khiển tiêu chuẩn của Xbox.

Bạn sẽ thắc mắc rằng “làm sao có thể chơi game chỉ với ngần ấy phím?” Thực ra Xbox Adaptive Controller chính là một chiếc hub, vì bạn có thể mua các loại nút điều khiển/công tắc khác nhau và gắn vào các cổng 3.5mm đằng sau chiếc điều khiển này. Có các loại nút siêu nhạy, nút thổi, nút tiệm cận, nút có đệm,… được các bên thứ ba sản xuất mà bạn có thể dễ dàng cắm vào chiếc điều khiển này. Nếu khả năng tài chính có hạn, bạn hoàn toàn có thể tự sản xuất những chiếc nút như thế này, hoặc sử dụng những đồ dùng cũ trong gác xép để chế tạo ra những chiếc nút với chức năng tương tự. Ngoài ra, các loại tay cầm, công tắc khác cũng có thể cắm vào hai cổng USB-A nằm ở hai bên thiết bị. Thậm chí nếu bạn muốn tận dụng điều khiển Xbox thường có sẵn, bạn cũng có thể sử dụng tính năng Copilot để ghép cặp một điều khiển thường và một điều khiển Xbox Adaptive Controller, từ đó có thể nhờ người khác chơi cùng và giúp điều khiển một phần trò chơi thay bạn.

Vỏ hộp của Xbox Adaptive Controller rất dễ mở. Đây là những điều đặc biệt khiến chiếc hộp này trở nên dễ mở đến vậy (gợi ý: rất nhiều móc):

• Chiếc hộp vận chuyển của điều khiển này có một lớp băng keo có móc, giúp người khuyết tật có thể dùng một ngón tay hoặc miệng để kéo mở dễ dàng.
• Bọc bong bóng bao quanh không được sử dụng để bảo vệ chiếc hộp, thay vào đó có hai ô trống được lắp ráp từ bìa các tông ở hai bên chiếc hộp vừa giúp sản phẩm nằm yên trong quá trình vận chuyển, vừa giúp việc mở dễ dàng hơn.
• Một miếng băng keo có hai đầu móc được sử dụng để khóa sản phẩm lại khi trưng bày. Sử dụng cách mở tương tự chiếc móc trên băng keo hộp vận chuyển, người dùng dễ dàng kéo nó ra để tiếp cận một móc ruy băng.
• Nhấc dải ruy băng này, nắp hộp sẽ mở ra và người dùng có thể lấy được chiếc điều khiển ra.
• Với một chiếc móc trên tờ hướng dẫn nhanh, người dùng có thể kéo nó, hoặc nhấc nó lên để lấy điều khiển ra khỏi hộp.
• Hộp đựng cáp cũng có móc và hở hai đầu, người dùng có thể nhấc nó lên dễ dàng, sau đó nghiêng nó sang một bên để cáp rơi ra. Sợi cáp không có dây cột nhằm giúp người khuyết tật nhanh chóng sử dụng.

Thật sự khó tin rằng một chiếc hộp lại được thiết kế cẩn thận như vậy để giúp người khuyết tật có thể mở chúng dễ dàng. Tuy người khuyết tật khó lòng có thể tự lắp ráp sản phẩm này, niềm vui khi tự mình mở được chiếc hộp đối với họ là một điều rất lớn lao, điều mà chúng ta hay xem thường.

Hiện tại phụ kiện cho Xbox Adaptive Controller không hề rẻ. Một chiếc nút bấm giản đơn có giá tận $65 (khoảng 1.5 triệu đồng tại thời điểm viết bài), là một mức giá rất cao. Thật may mắn là Logitech đã đồng hành cùng Xbox và tạo ra một bộ đồ dùng chơi game dành cho người khuyết tật có tên là Logitech G Adaptive Gaming Kit với giá chỉ $99 (khoảng 2.3 triệu).

Trong bộ đồ dùng này có:

• 3 nút bấm nhỏ
• 3 nút bấm to
• 2 cần gạt điều chỉnh được độ nhạy
• 4 nút bấm siêu nhạy chạm được
• 1 bảng cứng và 1 bảng gấp khúc, dùng để đặt các nút bấm lên trên.
• 2 bộ nhãn dán để dán kí hiệu nút
• Cùng một số phụ kiện khác.

Với một bộ đồ dùng chơi game với nhiều món dành cho người khuyết tật, nhưng giá lại chưa đến $10 một nút, điều này sẽ càng giúp cho nhiều người khuyết tật có thể tiếp cận với việc chơi game. Giờ đây, ai cũng có thể chiến thắng!

Xbox Adaptive Controller cùng với Logitech G Adaptive Gaming Kit chỉ là một trong số những ví dụ phần cứng điển hình trong thời kì hiện nay được thiết kế dành cho người khuyết tật nhưng vẫn rất thẩm mĩ, không bị lạc lõng. Thế nhưng phần cứng tốt thôi thì chưa đủ, phần mềm cần có sự cải tiến thì người khuyết tật mới dễ sử dụng được.

Các tính năng trợ năng là điều hết sức phổ biến, xuất hiện trên các hệ điều hành phổ thông như Windows, Android, macOS,… nhằm giúp những người khuyết tật sử dụng máy dễ dàng hơn. Các tính năng chung có thể kể đến:

• Tăng độ tương phản chữ giúp người dùng dễ đọc hơn
• Phóng to nội dung trên màn hình
• Tăng cỡ chữ trên toàn hệ thống
• Đọc nội dung văn bản có trên màn hình

Trên các hệ điều hành Windows và macOS còn có thêm một số tính năng như Sticky Keys ()

Bài viết sẽ được bổ sung thêm:

• Các tính năng trong macOS, iOS giúp người dùng khuyết tật dễ dàng sử dụng thiết bị
• Các app giúp đỡ người khuyết tật như Seeing AI, Sound Amplifier,…
• Các tính năng như phụ đề, rung, alt text… sinh ra phục vụ người khuyết tật và tất cả chúng ta đều được hưởng lợi từ đó
• Công nghệ dành cho người khuyết tật thường đắt/hiếm được dành thời gian quan tâm. Đây là điều cần phải cải thiện.
• Kết luận: Thiết kế hướng đến tất cả mọi người, tất cả chúng ta đều được hưởng lợi